Santosh Da Notes

An excellent teacher of Sanskrit and a great artist. He makes beautiful idols of Goddess

Saraswati.

ॐ श्री गणेशाय नाम: ! ॐ ऐं ह्रीं क्लीं महासरस्वती देव्यै नमः!!

• 

• 

परस्मैपद तिङ् & आत्मनेपद तिङ् s – – गण ( Gana ) —

Notes Annual -93

Grammar : Conjugation , Declension, 1st Term Past & Present Principal

आत्मनेपद तिङ् √सेव् , √याच्, √ विद् , √ पत्त् , √वृत् ( ?? ) and some others ( ???)

Prefix, if any + √ Root + तिङ् = Verb ; तिङ् is a verb-sign, which indicates Tense or Mood of the Verb and shows person and number of the agent.

Corresponding to the tenses and the moods, verbs have been classified into two groups called लकारs. A लकार is a group of nine verbs in a particular tense or mood. Every लकार has nine verb signs ( तिङ्s), corresponding to the three persons and three numbers.

There are two sets of तिङ्s. –

1. परस्मैपद तिङ् s

2. आत्मनेपद तिङ् s

Following are the आत्मनेपद तिङ् s of the five commonly used लकार s : –

लट् लकार

लट् लकार	3rd Person प्रथम पुरुष	2nd Person मध्यम पुरुष	1st Person उत्तम पुरुष
Singular एक वचन	ते	से	ए
Dual द्वि वचन	आते	आथे	वहे
Plural बहु वचन	अन्ते	ध्वे	महे

लोट् लकार	3rd Person प्रथम पुरुष	2nd Person मध्यम पुरुष	1st Person उत्तम पुरुष
Singular एक वचन	ताम्	त्व	ऐ
Dual द्वि वचन	आताम् (??) एताम्	ऐथाम्	आवहै (??) वहै
Plural बहु वचन	अन्ताम्	ध्वम्	आमहै (??) महै

लङ् लकार	3rd Person प्रथम पुरुष	2nd Person मध्यम पुरुष	1st Person उत्तम पुरुष
Singular एक वचन	अ – त	अ – थास	इ (??) अ – ये
Dual द्वि वचन	अ – इताम्	अ – आथाम्	अ – वहि
Plural बहु वचन	अ – अन्त	अ – ध्वम्	अ – महि

विधिलिङ्	3rd Person प्रथम पुरुष	2nd Person मध्यम पुरुष	1st Person उत्तम पुरुष
Singular एक वचन	ईत	ईथास् (??) ईया	ईय
Dual द्वि वचन	ईयाताम्	ईयाथाम्	ईवहि
Plural बहु वचन	ईरन् (??) ईस्	ईध्वम्	ईमहि

लृट् लकार	3rd Person प्रथम पुरुष	2nd Person मध्यम पुरुष	1st Person उत्तम पुरुष
Singular एक वचन	स्यते (?) स्येत (?)	स्यसे	स्ये ( ?? ) स्वे(??)
Dual द्वि वचन	स्येते	स्येथे	स्यावहे (??) स्वावहे (??)
Plural बहु वचन	स्यन्ते	स्यध्वे	स्यामहे (??) स्वामहे (??)

परस्मैपद – विधानम् & आत्मनेपद विधानम्

( Rules Governing परस्मैपद आत्मनेपद तिङ् )

परस्मैपद denotes that the fruit of the action of a verb accrues to some one, different from the agent. Simply,क्रियाफलम् is अन्यगामी ,if a root is used with a परस्मैपद तिङ् ।

आत्मनेपद denotes that the fruit of the action of a verb accrues to the agent. Simply,क्रियाफलम् is कर्तृगामी ,if a root is used with a आत्मनेपद तिङ् ।

e.g. 1 ) सा पचति। She is cooking ( for others ) :

सा पचते। She is cooking ( for herself) :

e.g. 2 ) विप्र: यजति।The Brahman is performing sacrifice ( for others ) :

विप्र: यजते। The Brahman is performing sacrifice( for himself) :

e.g. 3 ) कुम्भकार: घटम् करोति।The potter is making a pot ( for sale ) :

कुम्भकार: घटम् कुरुते । The potter is making a pot ( for his own use )

If a word of a phrase is used in a sentence for showing accrual of the fruit of the action of a verb to the agent आत्मनेपद तिङ् is optionally used. etc. are used for showing accrual of the fruit of the action of a verb to the agent,

If a word of a phrase is used in a sentence for showing accrual of the fruit of the action of a verb to the agent आत्मनेपद तिङ् is optionally used. स्व, स्वीय, स्वकीय, आत्मन: कृते etc. are used for showing accrual of the fruit of the action of a verb to the agent,

e.g. 1 ) She is cooking for herself. = सा पचते।

or, सा आत्मनः कृते पचते।

or, सा आत्मनः कृते पचति।

e.g. 2 ) The Brahman is performing sacrifice his own sacrifice. = विप्र: यजते।

or, विप्र: स्वम् यज्ञम् कुरुते ।

or, विप्र: स्वम् यज्ञम् करोति ।

e.g. 3 ) The potter is making a pot for himself. = कुम्भकार: घटम् कुरुते।

or, कुम्भकार: स्वम् घटम् कुरुते ।

or, कुम्भकार: स्वम् घटम् करोति ।

परस्मैपद आत्मनेपद तिङ् परस्मैपद आत्मनेपद तिङ् परस्मैपद आत्मनेपद तिङ् उभयपद आत्मनेपदी परस्मैपदी उभयपदी

But the general rule is not always followed. There are some परस्मैपदी roots – They always take परस्मैपद तिङ् s / some roots always take आत्मनेपद तिङ् s – they are आत्मनेपदी roots.

Again there are some उभयपदी roots which take परस्मैपद तिङ् s & आत्मनेपद तिङ् s in the same sense.

In passive voice – ( ) , all roots — आत्मनेपदी , परस्मैपदी or, उभयपदी must take आत्मनेपद तिङ् s . In passive voice, roots are modified by the addition of य ।

e.g. √पठ् = परस्मैपदी
पठति, पठतः, पठन्ति etc are from √पठ् । But, √पठ् + कर्मवाच्ये लट्- ते = पठ्यते।

In भाववाच्य ( Impersonal Passive Voice ) , roots are used with आत्मनेपद तिङ् s and the roots must be modified by the addition of य ।

e.g. √गम् + भाववाच्य लट्- ते = गम्यते

CONJUGATION External Site

Conjugate √सेव् ( To Serve )

1. सेव् (1A)__Prs__To Serve__
2. सेव् (1A)__Impf__To Serve__
3. सेव् (1A)__Aor__To Serve__असेविष्ट, असेविषाताम्, असेविषत | असेविष्ठाः, असेविषाथाम्, असेविध्वम् / असेविढ्वम् | असेविषि, असेविष्वहि, असेविष्महि
4. सेव् (1A)__Perf__To Serve__सिषेवे, सिषेवाते, सिषेविरे | सिषेविषे, सिषेवाथे, सिषेविध्वे / सिषेविढ्वे | सिषेवे, सिषेविवहे, सिषेविमहे
5. सेव् (1A)__SFut__To Serve__सेविष्यते, सेविष्येते, सेविष्यन्ते | सेविष्यसे, सेविष्येथे, सेविष्यध्वे | सेविष्ये, सेविष्यावहे, सेविष्यामहे
6. सेव् (1A)__PFut__To Serve__सेविता, सेवितारौ, सेवितारः | सेवितासे, सेवितासाथे, सेविताध्वे | सेविताहे, सेवितास्वहे, सेवितास्महे
7. सेव् (1A)__Impv__To Serve__
8. सेव् (1A)__Pot__To Serve__
9. सेव् (1A)__Ben__To Serve__सेविषीष्ट, सेविषीयास्ताम्, सेविषीरन् | सेविषीष्ठाः, सेविषीयास्थाम्, सेविषीध्वम् / सेविषीढ्वम् | सेविषीय, सेविषीवहि, सेविषीमहि
10. सेव् (1A)__Cond__To Serve__असेविष्यत, असेविष्येताम्, असेविष्यन्त | असेविष्यथाः, असेविष्येथाम्, असेविष्यध्वम् | असेविष्ये, असेविष्यावहि, असेविष्यामहि

Ready Reckoner Alphabet

Devanāgarī / Gujanāgarī / Romanāgarī Alphabet

अ आ इ ई उ ऊ ऋ ॠ ऌ ॡ ए ऐ ओ औ ऍ ऑ अः अम्‌ अन्‌

अं आं इं ईं उं ऊं एं ऐं ओं औं ॐ अँ आँ इँ ईँ उँ ऊँ एँ

क् ख् ग् घ् ङ् / क ख ग घ ङ

च् छ् ज् झ् ञ् / च छ ज झ ञ

ch chh j jh/z ñ / cha chha ja jha/za ña

ट् ठ् ड् ढ् ण् / ट ठ ड ढ ण

ṭ ṭh ḍ ḍh ṇ / ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa

त् थ् द् ध् न् / त थ द ध न

t th d dh n / ta tha da dha na

प् फ् ब् भ् म् / प फ ब भ म

p ph/f b bh m / pa pha/fa ba bha ma

य् र् ल् ळ् व् ह् / य र ल ळ व ह

y r l ḷ v h / ya ra la ḷa va ha

श् ष् स् ज्ञ् क्ष्‌ त्र् श्र्‌ / श ष स क्ष ज्ञ त्र श्र

sh ṣ s jñ kṣ tr shr / sha ṣa sa kṣa/xa jña tra shra

क़् ख़् ग़् ज़् ड़् ढ़् फ़् ऱ् ऴ् / ख़ ग़ ज़ ड़ ढ़ फ़ ऱ ऴ

ḳ ḳh g̣ j̣ d̤ d̤h f̣ ṛ l̤ / ḳa ḳha g̣a j̣a d̤a d̤ha f̣a ṛa l̤a

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSŠTUVWXYZŽabcdefghijklmnopqrsštuvwxyzžआईऊऋॠऌॡऐऔऎअंअँकखगघङचछजझञटठडढणतथदधनपफबभयरवळशषसह1234567890०१२३४५६७८९‘?’“!”(%)[#]{@}/&\<-+÷×=>®©$€£¥¢:;,.*₹

Devanāgarī / Gujanāgarī / Romanāgarī Alphabet

अ आ इ ई उ ऊ ऋ ॠ ऌ ॡ ए ऐ ओ औ ऍ ऑ अः अम्‌ अन्‌
અ આ ઇ ઈ ઉ ઊ ઋ ૠ ઌ ૡ એ ઐ ઓ ઔ ઍ ઑ અઃ અમ્‌ અન્‌
a ā i ī u ū ṛ ṝ ḷ ḹ e ai o au ă ŏ aḥ am‌ an‌

अं आं इं ईं उं ऊं एं ऐं ओं औं ॐ अँ आँ इँ ईँ उँ ऊँ एँ
અં આં ઇં ઈં ઉં ઊં એં ઐં ૐ ઔં ૐ અઁ આઁ ઇઁ ઈઁ ઉઁ ઊઁ એઁ
ȧ ā̇ ï ī̇ u̇ ū̇ ė aï ȯ au̇ OM a̐ ā̐ i̐ ī̐ u̐ ū̐ e̐

क् ख् ग् घ् ङ् / क ख ग घ ङ
ક્ ખ્ ગ્ ઘ્ ઙ્ / ક ખ ગ ઘ ઙ
k kh g gh ṅ / ka kha ga gha ṅa

च् छ् ज् झ् ञ् / च छ ज झ ञ
ચ્ છ્ જ્ ઝ્ ઞ્ / ચ છ જ ઝ ઞ
ch chh j jh/z ñ / cha chha ja jha/za ña

ट् ठ् ड् ढ् ण् / ट ठ ड ढ ण
ટ્ ઠ્ ડ્ ઢ્ ણ્ / ટ ઠ ડ ઢ ણ
ṭ ṭh ḍ ḍh ṇ / ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa

त् थ् द् ध् न् / त थ द ध न
ત્ થ્ દ્ ધ્ ન્ / ત થ દ ધ ન
t th d dh n / ta tha da dha na

प् फ् ब् भ् म् / प फ ब भ म
પ્ ફ્ બ્ ભ્ મ્ / પ ફ બ ભ મ
p ph/f b bh m / pa pha/fa ba bha ma

य् र् ल् ळ् व् ह् / य र ल ळ व ह
ય્ ર્ લ્ ળ્ વ્ હ્ / ય ર લ ળ વ હ
y r l ḷ v h / ya ra la ḷa va ha

श् ष् स् ज्ञ् क्ष्‌ त्र् श्र्‌ / श ष स क्ष ज्ञ त्र श्र
શ્ ષ્ સ્ જ્ઞ્ ક્ષ્‌ ત્ર્ શ્ર્‌ / શ ષ સ ક્ષ જ્ઞ ત્ર શ્ર
sh ṣ s jñ kṣ tr shr / sha ṣa sa kṣa/xa jña tra shra

क़् ख़् ग़् ज़् ड़् ढ़् फ़् ऱ् ऴ् / ख़ ग़ ज़ ड़ ढ़ फ़ ऱ ऴ
ક઼્ ખ઼્ ગ઼્ જ઼્ ડ઼્ ઢ઼્ ફ઼્ ર઼્ ળ઼્ / ક઼ ખ઼ ગ઼ જ઼ ડ઼ ઢ઼ ફ઼ ર઼ ળ઼
ḳ ḳh g̣ j̣ d̤ d̤h f̣ ṛ l̤ / ḳa ḳha g̣a j̣a d̤a d̤ha f̣a ṛa l̤a